جای خالی سلوچ

جای خالی سلوچ، بعد از کلیدر، قویترین اثر دولت آبادی می باشد. در جای خالی سلوچ سی و چند نفر حضور دارند؛ که به اقتضای ضرورت داستان، نقشهای متفاوت را (از اصلی گرفته تا سیاهی لشکر) ایفا می کنند. سلوچ، از ابتدا تا انتها، حضور واقعی مستقیمی در داستان ندارد. آنچه هم از او نقل می شود عمدتآ به شکل غیر مستقیم یا در صورتی خیالی و وهمی برای مرگان است. نیز، بر خلاف انتظاری که نام داستان در ذهن ایجاد می کند، او نه تنها شخصیت اصلی بلکه حتی شخصیت دوم و سوم داستان هم نیست.
شخصیت اصلی، مرگان است. بعد از مرگان، می توان گفت عباس، حضوری پررنگ تر و چشمگیرتر از بقیه دارد. که با این همه، از این نظر، به مراتب کم رنگ تر و کم اثر تر از مرگان است. در رتبۀ بعد، باید از ابراو نام برد. پس از او، سلوچ؛ علی گناو، هاجر، کربلایی دوشنبه، مولا امان (برادر مرگان) و بقیه: حاج سالم، پسرش، مسلم، سالار؛ و نویسنده علاقه ای چندان به رفتن به درون دیگر شخصیتها حتی عباس و ابراو از خود نشان نمی دهد.بنابراین، چه این موضوع، چه خط نسبتآ صاف سیر ماجراها و خلوتی پیرنگ، چه طول زمانی که اثر در بر می گیرد، جای خالی سلوچ را بین داستان بلند و رمان معلق نگه می دارد. به طوری که به راحتی نمی توان به آن، رمان اطلاق کرد. با این همه، از نظر پیراستگی و انسجام و پیوستگی و هماهنگی عناصر به کار رفته در داستان، نیز نقطه شروع فوق العاده مناسب و خالی از حشو و زواید، جای خالی سلوچ، در نوع خود یکی از خوش قواره ترین پیرنگ ها را دارد که از این بابت باید به نویسندۀ آن تبریک گفت.