داریوش و ایرانیان

«در جهان هیچ چیز تازه‌ای وجود ندارد ، مگر تاریخی که شما چیزی درباره‌اش نمی‌دانید.»
هری ترومن
داریوش و ایرانیان، عنوان کتابی است که توسط والتر هینتس – مورخ آلمانی ایرانی و ایلامی‌شناس نوشته شده است. هینتس در مقدمه کتاب نوشته است که این کتاب حاصل ۳۵ سال تحقیق او بوده است و در آن برای نخستین بار از همه منابع موجود به همه زبان‌ها استفاده شده است. کتاب اصلی دوجلدی بوده است، اما برگردان آن به فارسی توسط «پرویز رجبی» -یکی از شاگردان هینتس- در یک جلد به چاپ رسیده است.
برای ایرانیان که از دیرباز علاقه‌ای به ضبط و ثبت تاریخ ندارند، انتشار ترجمه فارسی این کتاب و مطالعه آن می‌تواند غنیمتی باشد. در هیاهوی کتاب‌های شبه‌تاریخی غیرمستند که در مواردی می‌توان آنها را با مجله‌های تابلوئید قیاس کرد و غالبا علاقه زیادی به روایت داستان‌گونه روابط جنسی و افسانه‌های پیرامون حاکمان گذشته دارند، غیاب چنین کتاب‌های معتبری واقعا احساس می‌شود. اما مثل همیشه چنین کتاب‌های ارزشمندی به هر دلیل، شاید به خاطر تبلیغ نامناسب، قیمت گران و نثر دشوار، مهجور می‌مانند.
به نظر می‌رسد ترجمه بسیار وفادارانه انجام شده باشد، تا حدی که گاهی از روانی جملات هنگام مطالعه می کاهند. کتاب، چاپی بسیار خوب و باکیفیت دارد و مملو از تصاویر سیاه و سفید و رنگی است.
حجم اطلاعات کتاب واقعا زیاد است و گزافه نیست اگر به کتاب دانشنامه هخامنشی لقب بدهیم. در کتاب اطلاعات کم‌نظیری در مورد دربار و دیوان شاهنشاهی، سیستم دادگستری، نیروی نظامی، وضعیت اقتصادی و اجتماعی ، باورهای دینی، آدب و رسوم مردم و هنر هخامنشی می‌توان خواند.
برای آشنایی بیشتر، بریده کوتاهی از این کتاب را که درباره ساخت کانال سوئز باستانی به وسیله داریوش است، با هم می‌خوانیم:
داریوش و ایرانیان: تاریخ فرهنگ و تمدن هخامنشیان (کتاب اول و دوم)
والتر هینتس
ترجمه پرویز رجبی
ساخت کانال سوئز
در تابستان ۵۱۲ داریوش از کاخ کوروش در پاسارگاد، دیدن کرد. ظاهرا در اینجا ناخدا اسکولاکس که از سوئز آمده بود، گزارش کار خود را از کاوش کرانه‌های دریا تقدیم او کرد. به این ترتیب شاهنشاه دریافت که ار راه دریا می‌توان از ایران به مصر سفر کرد. در پیش چشم دلش جلوه‌هایی از امکانات بازرگانی جهانی و در نتیجه رونق اقتصادی فرمانورایی پهناورش پدیدار شد که تا آن زمان به فکر کسی خطور نکرده بود، و بدین ترتیب به این فکر افتاد که کانال سوئز را که فرعون نخو (۵۹۵- ۶۱۰) آغاز کرده، اما بعد نیمه‌تمام رها کرده بود، به انجام برساند.
اما حقیقت داستان این کانال ناتمام چه بود؟ داریوش، خشنود از برنامه تازه خود با متخصصان مصری مشغول در پاسارگاد گفت و گو کرد، اما نتیجه‌ای نگرفت. از این رو، به طرف تخت جمشید حرکت کرد، یا چنان که یک نبشته مصری می‌گوید به «شهری که بیش‌تر از همه جا دوست می‌داشت». در اینجا نیز داریوش معمماران و هنرمندان بی‌شمار مصری را که در کار ساخت کاخ او شرکت داشتند،‌ گرد آورد و درباره وضع کانال ناتمام سوئز پرسید. اما سخنگوی آنها در پاسخ گفت که آنها نه این کانال را دیده‌اند و نه چیزی درباره‌اش شنیده‌اند. از این رو، شاهنشاه بر آن شد که یک کشتی اکتشافی به دریای سرخ بفرستد، تا محل دقیق کانال نخو و همه مسائل جانبی آن را معلوم کند.
در سال ۵۱۰، ناخدای کشتی اکتشافی‌ای که به دریای سرخ فرستاده شده بود، گزارش خود را درباره وضعیت کانال ناتمام نخو به شاهنشاه داد. متأسفانه این گزارش به صورت ناقص به ما رسیده است. در هر حال در آن سخن از شن بسیار است و ضرورت حفر چاه‌ها برای تهیه آب آشامیدنی. اما مهم این گفته بود که برای به پایان رساندن کانالی که نخو آغاز کرده بود، بادی هنوز مسافتی در حدود ۸۴ کیلومتر کنده می‌شد.
پس از آن داریوش فرمان مناسب را برای اجرای این برنامه که در آن روزگاران واقعا غول‌آسا بود، صادر کرد. داریوش با این کار تنها به اثرات اقتصادی مسرت‌بخش راهی آبی از دریای مدیترانه به دریایی عمان، خلیج فارس و اقیانوس هند فکر نمی‌کرده است، ‌بلکه پایان فرخنده این کار اثر شگرفی بر رعایای او می‌گذاشت و خاطره لشکرکشی ناموفق علیه سکاها به جنوب روسیه را کمرنگ می‌کرد.
در این کانال دو کشتی با سه ردیف پاروزن می‌توانستند پهلو به پهلوی هم حرکت کنند. در نتیجه عرض آن را می‌توان در حدود ۴۵ متر حساب کرد. اگر عمق کانال را اندکی بیش از سه متر بدانیم، باید برای کندن مسیر ۸۴ کیلومتری کانال، دوازده میلیون متر مکعب خاک برداشته می‌شد!
ساتراپ اریاونده می‌بایستی برای برآوردن فرمان شاه لشکری عظیم از کارگران مصری را به کار گرفته باشد. کارگران موفق شدند این کار را ظرف ده سال به پایان برسانند. در سال ۴۹۸ کار نخستین کانال سوئز به پایان رسید. سال بعد شاهنشاه با همه درباریان خود از شوش عازم سومین سفرش به مصر شد، تا با جشن و سرور کانال را افتتاح کند …
بنابراین در بهار ۴۹۷ داریوش از شوش به مصر رفت، تا کانال سوئز را افتتاح کند. مسیر این کانال رادر نقشه زیر می‌توانید ببینید. کانال از نیل و کنار بوباستیس (امروز زقازیق) در شمال قاهره کنونی، و نه مثل امروز از مدیترانه، شروع می‌شد و نخست کانال قدیم نخو را به سوس شرق تعقیب می‌کرد، تا حوالی اسماعیلیه امروز. اما به دریاچه تمساح نمی‌ریخت، بلکه پیش از دریاچه به سمت جنوب شرقی می‌رفت و دریاچه بزرگ تلخ را دور می‌زد و بعد از غرب کانال امروزی به طرف جنوب می‌رفت، تا برسد به سوئز و دریای سرخ. بدین ترتیب کانال داریوش برخلاف کانال کنونی، که از دریاچه تلخ می‌گذرد، ظاهرا فقط آب شیرین نیل را در خود داشت، که کار کشتیرانی را آسان می‌کرد. در آن روزگار از بوباتیس تا سوئز چهار روز طول می‌کشید.